Biếng ăn nghiêm trọng: 6 dấu hiệu cha mẹ cần biết

Tỷ lệ biếng ăn của trẻ em Việt Nam lên tới 57,7%, đây là con số rất đáng báo động. Khi biếng ăn kéo dài, trẻ thiếu dinh dưỡng sẽ kìm hãm sự tăng trưởng thể chất và trí tuệ của trẻ. Vậy khi nào biếng ăn cần được quan tâm đặc biệt? Bài viết này sẽ giúp cha mẹ nhận diện 6 dấu hiệu không thể chủ quan và cách ứng phó đúng cách.

1. Những cảnh báo biếng ăn nghiêm trọng ở trẻ 

Hầu hết trẻ nhỏ đều trải qua giai đoạn biếng ăn trong quá trình tăng trưởng. Tình trạng này là bình thường khi con chỉ biếng ăn vài ngày (<2 tuần), sức khỏe ổn định và việc ngủ, chơi không bị gián đoạn. 

Tuy nhiên trong nhiều trường hợp, biếng ăn trở thành dấu hiệu cảnh báo cho sức khỏe đang tụt dốc của trẻ. Ba mẹ lưu ý những dấu hiệu sau đây. 

1.1 Trẻ biếng ăn kéo dài trên 2 tuần

Một trong những dấu hiệu biếng ăn nghiêm trọng là khi tình trạng ăn uống kém của trẻ kéo dài hơn 2 tuần mà không có dấu hiệu cải thiện, bất kể đã đổi món, thay đổi cách chế biến hay thay đổi người cho ăn. Biếng ăn tạm thời có thể xuất hiện khi trẻ mọc răng, ốm nhẹ hoặc thay đổi môi trường. Tuy nhiên, nếu kéo dài quá 14 ngày, rất có thể hệ tiêu hóa hoặc tâm lý của trẻ đang gặp vấn đề cần được đánh giá cụ thể.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, khi trẻ biếng ăn trong thời gian dài, nguy cơ thiếu hụt vi chất thiết yếu như kẽm, sắt, vitamin nhóm B và A là rất cao, ảnh hưởng đến miễn dịch và phát triển trí não. Lúc này, không nên tiếp tục tự xoay xở mà cần đưa trẻ đi khám chuyên khoa.

Khi trẻ biếng ăn trên 2 tuần có nguy cơ cao thiếu hụt dinh dưỡng.

1.2 Trẻ sụt cân hoặc không tăng cân trong thời gian dài

Dù ăn ít nhưng nếu trẻ vẫn tăng cân đều, phát triển thể chất tốt thì chưa đáng lo ngại. Ngược lại, biếng ăn đi kèm với tình trạng không tăng cân trong 2–3 tháng liên tiếp, hoặc thậm chí sụt cân, là dấu hiệu nguy hiểm. Điều này cho thấy năng lượng nạp vào không đủ để đáp ứng nhu cầu phát triển của cơ thể, dẫn đến rối loạn tăng trưởng, giảm khối cơ và chức năng miễn dịch.

Cha mẹ nên thường xuyên theo dõi biểu đồ tăng trưởng của con. Nếu đường tăng trưởng đi ngang hoặc tụt dưới chuẩn trong thời gian ngắn, đó là một cảnh báo quan trọng rằng tình trạng biếng ăn đã trở nên nghiêm trọng và cần được can thiệp sớm.

1.3 Trẻ từ chối mọi món ăn hoặc chỉ ăn duy nhất một vài món

Khi trẻ trở nên chọn lọc quá mức, từ chối gần như mọi loại thức ăn trong thời gian dài, rất có thể trẻ đang gặp vấn đề như: rối loạn cảm giác; biếng ăn tâm lý hoặc gặp khó khăn trong khả năng nhai nuốt. Đây không còn là biếng ăn sinh lý đơn thuần.

Tình trạng này có thể dẫn đến mất cân bằng dinh dưỡng nghiêm trọng, nhất là khi trẻ chỉ ăn đồ ngọt, thức ăn tinh bột đơn hoặc thực phẩm siêu mềm. Đa phần trẻ trong nhóm này sẽ thiếu chất xơ, kẽm, protein, và các vitamin nhóm B, những chất quan trọng cho tiêu hóa và phát triển hệ thần kinh.

Trẻ từ chối món ăn mẹ cung cấp.

1.4 Trẻ có dấu hiệu sợ ăn, la hét, buồn nôn khi nhìn thấy thức ăn

Biếng ăn đi kèm các phản ứng cảm xúc tiêu cực như khóc, quay mặt đi, nôn trớ giả, sợ ngồi vào bàn ăn là biểu hiện biếng ăn tâm lý. Tình trạng này thường xuất hiện sau một giai đoạn trẻ bị ép ăn quá mức, bị mắng trong giờ ăn, hoặc ăn uống trong môi trường căng thẳng.

Khi trẻ có phản xạ phòng vệ mạnh với việc ăn uống, đó là dấu hiệu cho thấy não bộ và hệ tiêu hóa đang “ngắt kết nối” để tự bảo vệ. Việc tiếp tục ép ăn hoặc dùng phần thưởng, đe dọa sẽ khiến tình trạng trở nên trầm trọng hơn, thậm chí dẫn đến rối loạn ăn uống như kén ăn, rối loạn lo âu ăn uống.

1. 5 Trẻ thường xuyên mệt mỏi, da xanh, hay ốm vặt

Biếng ăn gây ra thiếu năng lượng và vi chất, kéo theo hệ quả là trẻ dễ mệt, kém tập trung, miễn dịch suy giảm. Những trẻ biếng ăn nghiêm trọng thường hay mắc các bệnh hô hấp như viêm họng, viêm phế quản, viêm phổi hoặc tiêu chảy. Da của trẻ có thể nhợt nhạt, niêm mạc nhợt, tóc khô, dễ gãy.

Trường hợp trẻ thường xuyên sốt vặt, tiêu chảy lặp lại hoặc ho kéo dài không rõ nguyên nhân, cha mẹ cần đánh giá lại chế độ dinh dưỡng, kết hợp xét nghiệm vi chất để xem trẻ có thiếu kẽm, sắt hoặc vitamin nào không. Việc bổ sung đúng lúc sẽ giúp trẻ phục hồi thể lực và cải thiện hành vi ăn uống.

Trẻ biếng ăn, thiếu dinh dưỡng khiến đề kháng kém, hay ốm bệnh.

1.6 Trẻ chậm phát triển vận động hoặc ngôn ngữ

Một hậu quả nghiêm trọng của tình trạng biếng ăn kéo dài là ảnh hưởng đến phát triển trí não và thể chất. Nếu trẻ không chỉ ăn ít mà còn có biểu hiện chậm biết lật, bò, đi, chậm nói hoặc nói ngọng, cha mẹ tuyệt đối không nên chủ quan. Đây có thể là hệ quả gián tiếp của suy dinh dưỡng do biếng ăn.

Hệ thần kinh của trẻ cần rất nhiều vi chất như kẽm, omega-3, vitamin B1, B6, B12 để phát triển đúng chuẩn. Khi không được cung cấp đủ, trẻ dễ bị chậm phát triển, ảnh hưởng lâu dài đến khả năng học tập và hành vi xã hội sau này.

2. Khi nào cần tìm đến chuyên gia dinh dưỡng?

Ngay khi trẻ có một trong các dấu hiệu biếng ăn nghiêm trọng kể trên, cha mẹ nên đưa trẻ đến khám tại các cơ sở y tế uy tín, chuyên khoa dinh dưỡng nhi. Việc được thăm khám bài bản sẽ giúp phát hiện nguyên nhân nền tảng (thiếu vi chất, rối loạn tiêu hóa, rối loạn cảm giác, tâm lý…) và có hướng xử trí biếng ăn ở trẻ phù hợp.

Trẻ cần được thăm khám nếu có các dấu hiệu nghiêm trọng.

Chuyên gia có thể đề xuất bổ sung vi chất như kẽm, vitamin nhóm B, omega-3, hoặc dùng men vi sinh phù hợp với hệ tiêu hóa của bé. Trường hợp nghi ngờ biếng ăn tâm lý hoặc rối loạn tích hợp cảm giác, trẻ có thể được giới thiệu tới chuyên gia tâm lý hoặc trị liệu ngôn ngữ – vận động.

3. Kết luận: 

Không phải mọi trẻ biếng ăn đều cần lo lắng, nhưng cũng không nên xem nhẹ khi tình trạng kéo dài hoặc kèm theo các dấu hiệu bất thường. Việc nhận diện đúng dấu hiệu biếng ăn nghiêm trọng, can thiệp sớm và đúng cách sẽ giúp trẻ phục hồi dinh dưỡng, tăng trưởng tốt và xây dựng mối quan hệ tích cực với thức ăn.

Ba mẹ hãy luôn theo sát sự phát triển của trẻ bằng cách lắng nghe cơ thể con mỗi ngày, đó là bước đầu tiên trong hành trình nuôi con khỏe mạnh và hạnh phúc.