Biếng ăn ở trẻ có thể gây teo não: Sự thật khoa học cha mẹ phải biết

Hệ quả của biếng ăn không chỉ khiến trẻ chậm tăng cân, thấp bé so với bạn bè. Khoa học chỉ ra rằng biếng ăn kéo dài có thể ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng của não bộ, tác động đến trí nhớ, tư duy và hành vi của trẻ. Bài viết sẽ giúp ba mẹ hiểu rõ cơ chế, nhận diện nguy cơ và biết cách bảo vệ não bộ của con ngay từ bây giờ.

Biếng ăn ở trẻ và mối liên hệ với não bộ

Cơ chế phát triển não bộ ở trẻ em

Não bộ của trẻ phát triển mạnh mẽ trong 5 năm đầu đời, với tốc độ hình thành hàng triệu kết nối thần kinh mỗi giây. Quá trình này đòi hỏi nguồn năng lượng lớn cùng hàng loạt vi chất thiết yếu như kẽm, sắt, i-ốt, axit béo omega-3, vitamin nhóm B và protein chất lượng cao. 

Khi biếng ăn ở trẻ xảy ra, lượng dinh dưỡng cung cấp không đáp ứng đủ nhu cầu của não, làm gián đoạn quá trình tạo mới và duy trì tế bào thần kinh.

5 năm đầu đời, não bộ của trẻ phát triển mạnh mẽ nhất.

3 nguyên nhân chính gây “co” não ở trẻ

Hiện tượng “co” não bộ trong biếng ăn ở trẻ thực chất là sự teo mô não hoặc giảm mật độ kết nối thần kinh. Có 3 cơ chế chính giải thích điều này:

Thứ nhất, thiếu năng lượng và dưỡng chất làm chậm quá trình hình thành myelin – lớp vỏ bảo vệ và tăng tốc độ dẫn truyền của sợi thần kinh. Khi myelin hình thành không đầy đủ, thông tin giữa các vùng não truyền đi chậm hơn, ảnh hưởng đến khả năng học hỏi và phản xạ.

Thứ hai, thiếu vi chất như kẽm, sắt và vitamin B6 ảnh hưởng trực tiếp đến tổng hợp chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, serotonin, GABA – vốn đóng vai trò điều hòa cảm xúc, trí nhớ và khả năng tập trung.

Thứ ba, tình trạng viêm mạn tính do hệ miễn dịch suy yếu ở trẻ biếng ăn có thể gây tổn thương mô thần kinh, làm não bộ khó phát triển toàn diện.

Thiếu dinh dưỡng khiến não bộ không có đủ năng lượng để phát triển hoàn thiện.

Hệ quả của biếng ăn ở trẻ đối với trí tuệ và hành vi

Một đứa trẻ biếng ăn kéo dài không chỉ đối mặt với nguy cơ thể chất yếu, dễ mắc bệnh, mà còn tiềm ẩn những hậu quả lâu dài về nhận thức và hành vi. Các biểu hiện thường gặp bao gồm giảm khả năng tập trung, chậm tiếp thu kiến thức, phản ứng chậm với các kích thích xung quanh, và khó kiểm soát cảm xúc.

Nghiên cứu của Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH) trên 1648 người tại 22 khu vực khác nhau cho thấy, não bộ có dấu hiệu giảm 15-20% thể tích ở người có chứng biếng ăn (Nguồn: Journal of Pediatric Nutrition, 2023). Nó cho thấy tầm quan trọng của việc điều trị tình trạng biếng ăn này càng sớm càng tốt.

Cha mẹ có thể sớm nhận biết trẻ biếng ăn qua các dấu hiệu như ăn rất ít, từ chối đa dạng thực phẩm, kéo dài bữa ăn quá lâu hoặc chỉ ăn một số món quen thuộc... Nếu kèm theo tình trạng sụt cân, chậm tăng cân hoặc các biểu hiện mệt mỏi, kém tập trung, cần nhanh chóng can thiệp.

Điều quan trọng là phân biệt biếng ăn do tâm lý, thói quen ăn uống chưa hợp lý hay bệnh lý tiềm ẩn. Mỗi nguyên nhân sẽ có hướng xử lý khác nhau, nhưng điểm chung là phải đảm bảo nguồn dinh dưỡng thiết yếu cho não.

Biếng ăn là nguyên nhân chính khiến trẻ thiếu dinh dưỡng đi nuôi não bộ.

Dinh dưỡng vàng giúp phòng ngừa “co” não bộ ở trẻ biếng ăn

Để ngăn ngừa nguy cơ teo não và hỗ trợ phát triển trí tuệ, cha mẹ cần tập trung bổ sung đầy đủ các nhóm chất:

• Chất đạm chất lượng cao từ thịt, cá, trứng, sữa để xây dựng tế bào não.

• Chất béo lành mạnh giàu omega-3 như dầu cá, hạt óc chó, hạt lanh để hình thành màng tế bào thần kinh.

• Kẽm, sắt, i-ốt, vitamin B6 để tổng hợp chất dẫn truyền thần kinh và bảo vệ mô não.

• Vitamin C và E giúp chống oxy hóa, giảm tổn thương tế bào não.

  
  

Lưu ý hàm lượng các chất cần bổ sung/ngày cho bé như sau:

Protein: 1.2-1.5g/kg thể trọng/ngày

Omega-3 DHA: 100-300mg/ngày

Kẽm: 5-10mg/ngày

Sắt: 7-15mg/ngày (theo độ tuổi)

Vitamin B6: 0.5-1.5mg/ngày

Trẻ cần được cung cấp đủ 4 nhóm dinh dưỡng, đặc biệt là các vi chất cần thiết cho não bộ.

Với trẻ biếng ăn khó đáp ứng đủ qua thực phẩm, có thể sử dụng các sản phẩm bổ sung vi chất dạng dễ hấp thu như kẽm sinh học, vitamin tổng hợp hoặc omega-3, nhưng cần theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Vai trò của môi trường nuôi dưỡng và kích thích trí não

Ngoài dinh dưỡng, môi trường nuôi dưỡng cũng ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự phát triển não bộ. Trẻ cần được sống trong không khí gia đình ấm áp, ít căng thẳng, được khuyến khích khám phá, vui chơi và học hỏi. Các hoạt động như đọc sách, chơi nhạc cụ, tham gia trò chơi vận động vừa giúp phát triển trí tuệ vừa tăng hứng thú ăn uống.

Nếu trẻ biếng ăn kéo dài hơn 2 tuần, sụt cân nhanh, mệt mỏi, giảm khả năng tập trung hoặc có dấu hiệu phát triển chậm so với mốc tuổi, cha mẹ cần đưa con đi khám dinh dưỡng và thần kinh nhi để đánh giá toàn diện. Việc can thiệp sớm sẽ giúp hạn chế tối đa ảnh hưởng tiêu cực đến não bộ.

Kết luận

Biếng ăn ở trẻ không chỉ là câu chuyện cân nặng mà còn là yếu tố then chốt quyết định sự phát triển não bộ. Thiếu dinh dưỡng lâu dài có thể dẫn đến teo mô não, giảm khả năng kết nối thần kinh và ảnh hưởng đến trí tuệ, hành vi. 

Cha mẹ cần nhận diện sớm, bổ sung dinh dưỡng đầy đủ và tạo môi trường nuôi dưỡng tích cực để bảo vệ não bộ cho con ngay từ những năm đầu đời.