Giun kim ở trẻ: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả

Giun kim là loại ký sinh trùng đường ruột phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong độ tuổi từ 3 đến 10. Với đặc tính lây lan nhanh, dễ tái nhiễm, giun kim không chỉ gây ra các biểu hiện khó chịu như ngứa ngáy, mất ngủ mà còn ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dưỡng chất và sự phát triển toàn diện của trẻ. 

1. Giun kim là gì và tại sao trẻ dễ nhiễm?

Giun kim (tên khoa học là Enterobius vermicularis) là loại giun nhỏ, màu trắng sữa, dài khoảng 5–13 mm, sống ký sinh ở ruột già người. Vòng đời của giun kim bắt đầu khi trứng giun được nuốt vào cơ thể qua đường miệng. Sau khi nở, giun di chuyển đến ruột non và phát triển thành con trưởng thành trong ruột già. Ban đêm, giun cái bò ra vùng hậu môn để đẻ trứng, gây ra cảm giác ngứa ngáy dữ dội.

Trẻ nhỏ thường dễ nhiễm giun kim vì thói quen đưa tay vào miệng, không rửa tay trước khi ăn hoặc sau khi đi vệ sinh. Môi trường học tập, sinh hoạt tập thể như nhà trẻ, mẫu giáo cũng là nơi lý tưởng cho trứng giun phát tán và lây lan. Ngoài ra, việc không cắt móng tay thường xuyên hoặc không thay quần lót hằng ngày cũng làm tăng nguy cơ nhiễm giun kim.

Giun kim thường ký sinh trong ruột của trẻ.

1.1 Dấu hiệu nhận biết giun kim ở trẻ

Triệu chứng giun kim thường xuất hiện vào ban đêm – thời điểm giun cái ra khỏi hậu môn để đẻ trứng. Trẻ bị giun kim có thể có những biểu hiện như:

Trước tiên là ngứa hậu môn, đặc biệt vào buổi tối hoặc rạng sáng. Trẻ thường cọ mông vào giường hoặc liên tục gãi vùng hậu môn. Một số trẻ mất ngủ, hay quấy khóc về đêm, cáu gắt do ngứa kéo dài. Trong trường hợp nhiễm giun nặng, trẻ có thể bị rối loạn tiêu hóa nhẹ như đau bụng âm ỉ, buồn nôn hoặc tiêu chảy. Ngoài ra, một số trẻ gái có thể bị viêm nhiễm vùng kín do giun di chuyển sang bộ phận sinh dục ngoài.

Nếu để lâu không điều trị, giun kim có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ và tâm lý trẻ, làm giảm khả năng hấp thu dưỡng chất, từ đó dẫn đến tình trạng biếng ăn, chậm tăng cân, mệt mỏi kéo dài.

Giun kim có thể ảnh hưởng đến đời sống và tâm lý của trẻ.

1.2 Giun kim lây lan như thế nào?

Con đường lây nhiễm chính của giun kim là miệng – hậu môn. Khi trẻ gãi ngứa hậu môn, trứng giun bám vào tay, sau đó lan ra các bề mặt như đồ chơi, ga giường, quần áo. Nếu không vệ sinh kỹ, trứng giun có thể sống sót từ vài ngày đến 2 tuần trong môi trường bên ngoài.

Trẻ khác khi chạm vào những bề mặt này rồi đưa tay vào miệng sẽ bị nhiễm giun kim.

Không chỉ lây trực tiếp từ người sang người, giun kim còn có thể lây qua đường hít phải – khi trứng giun bay lơ lửng trong không khí và xâm nhập vào cơ thể qua mũi, miệng. Vì vậy, không khí trong phòng ngủ, lớp học nếu không được vệ sinh thường xuyên cũng là yếu tố gia tăng lây nhiễm.

Phương pháp chẩn đoán phổ biến nhất là dán băng dính vùng hậu môn vào sáng sớm, trước khi trẻ đi vệ sinh hay tắm rửa. Miếng băng dính sẽ được dán vào kính hiển vi để kiểm tra sự hiện diện của trứng giun.

Trứng giun kim có thể lây nhiễm qua không khí.

Ngoài ra, bác sĩ có thể quan sát vùng hậu môn vào ban đêm khi trẻ ngủ, để kiểm tra xem có giun cái bò ra hay không. Trong một số trường hợp, trẻ có thể đi ngoài ra giun kim hoặc phụ huynh phát hiện giun trong phân, trên ga giường hay quần lót.

2.1 Cách điều trị giun kim ở trẻ

Điều trị giun kim cần phối hợp giữa dùng thuốc và cải thiện thói quen vệ sinh. Các loại thuốc tẩy giun phổ biến như Mebendazole, Albendazole hoặc Pyrantel đều có hiệu quả cao trong việc diệt giun trưởng thành. Tuy nhiên, vì thuốc không tiêu diệt được trứng giun, nên liệu trình thường lặp lại sau 2–3 tuần để tránh tái nhiễm.

Quan trọng không kém là việc vệ sinh cá nhân và môi trường sống:

Trẻ cần rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Móng tay phải được cắt ngắn, tránh cắn móng tay. Quần áo lót, ga giường, chăn gối phải được giặt nước nóng mỗi ngày, phơi dưới nắng hoặc sấy khô nhiệt độ cao để tiêu diệt trứng giun. Môi trường sống, phòng ngủ nên được dọn dẹp và lau chùi hằng ngày để loại bỏ trứng giun tồn tại trên các bề mặt.

2.2 Cần lưu ý gì khi tẩy giun cho trẻ?

Không nên tự ý dùng thuốc tẩy giun khi chưa có chỉ định từ bác sĩ, đặc biệt với trẻ dưới 1 tuổi. Việc lạm dụng thuốc hoặc dùng sai liều có thể gây tác dụng phụ như buồn nôn, đau bụng, rối loạn tiêu hóa. Ngoài ra, việc chỉ tẩy giun cho một thành viên trong gia đình mà không xử lý đồng bộ sẽ làm nguy cơ tái nhiễm rất cao. Vì vậy, bác sĩ thường khuyến cáo tẩy giun cho cả gia đình cùng lúc, đặc biệt nếu có tiếp xúc gần với trẻ nhiễm giun.

Trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên có thể tẩy giun định kỳ.

2. Phòng ngừa giun kim ở trẻ như thế nào?

Phòng ngừa giun kim là việc cần thiết và có thể thực hiện thông qua các thói quen hằng ngày. Cha mẹ nên tập cho trẻ rửa tay đúng cách với xà phòng, giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ. Đồ chơi, vật dụng cá nhân của trẻ cần được vệ sinh định kỳ, không nên để trẻ dùng chung khăn, chăn gối với người khác. Không để trẻ mút tay, ngậm đồ vật và luôn giữ móng tay ngắn sạch.

Việc tẩy giun định kỳ 6 tháng/lần là khuyến cáo chung của Bộ Y tế với trẻ từ 1 tuổi trở lên. Tuy nhiên, nếu trẻ có biểu hiện nghi ngờ nhiễm giun sớm hơn, cần đưa đi khám và xử lý kịp thời.

3. Kết luận:

Giun kim không nguy hiểm đến tính mạng nhưng nếu không xử lý sớm sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và sự phát triển của trẻ. Cha mẹ cần quan sát kỹ các biểu hiện bất thường của con, kết hợp điều trị bằng thuốc và cải thiện vệ sinh hằng ngày để loại bỏ hoàn toàn nguy cơ tái nhiễm. Nếu còn băn khoăn về việc tẩy giun hoặc lo ngại về các dấu hiệu ở trẻ, hãy đưa con đến cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và hướng dẫn điều trị đúng cách.

Hiểu rõ và chủ động phòng ngừa giun kim không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ mà còn nâng cao chất lượng sống cho cả gia đình.