Biếng ăn ở trẻ có phải là bệnh? Cách nhận biết và xử lý hiệu quả

Biếng ăn ở trẻ là tình trạng trẻ ăn ít hơn nhu cầu dinh dưỡng theo độ tuổi. Ba mẹ cần tìm đúng nguyên nhân để xử lý đúng cách, giúp bé ăn ngon và phát triển khỏe mạnh.

Biếng ăn là gì? Khi nào gọi là biếng ăn ở trẻ nhỏ

Biếng ăn là gì? Khi nào gọi là biếng ăn ở trẻ nhỏ

Định nghĩa “biếng ăn” theo dinh dưỡng nhi khoa

Biếng ăn là tình trạng trẻ ăn ít hơn nhu cầu dinh dưỡng theo độ tuổi trong một thời gian nhất định. Trẻ có thể ăn ít từng bữa, bỏ bữa hoặc từ chối hoàn toàn một số nhóm thực phẩm. Biếng ăn không chỉ là vấn đề về lượng ăn, mà còn ảnh hưởng đến chất lượng bữa ăn và sự phát triển của trẻ.

Phân biệt biếng ăn sinh lý và biếng ăn bệnh lý

Biếng ăn sinh lý thường xảy ra trong những giai đoạn phát triển đặc biệt như mọc răng, tập đi, hoặc khi trẻ bước sang giai đoạn ăn dặm. Trạng thái này thường tạm thời, kéo dài vài ngày đến vài tuần và sẽ cải thiện nếu được chăm sóc đúng cách.

Biếng ăn bệnh lý kéo dài nhiều tuần hoặc nhiều tháng, kèm theo các dấu hiệu như sụt cân, chậm phát triển, hay ốm vặt. Khi đó, việc điều trị đòi hỏi phải tìm ra nguyên nhân sâu xa, có thể liên quan đến rối loạn tiêu hóa, thiếu vi chất hoặc các bệnh lý nền khác.

Biếng ăn là tình trạng trẻ ăn ít hơn nhu cầu dinh dưỡng theo độ tuổi trong một thời gian nhất định.

Biểu hiện thường gặp khi trẻ biếng ăn

• Ăn rất ít, ngậm thức ăn lâu

• Dễ bị phân tán, không hứng thú với bữa ăn

• Bỏ bữa liên tục, từ chối một số món quen thuộc

• Có dấu hiệu mệt mỏi, thiếu năng lượng

Biếng ăn có phải là bệnh?

Trường hợp biếng ăn chỉ là giai đoạn phát triển bình thường

Không phải mọi trẻ biếng ăn đều mắc bệnh. Trên thực tế, nhiều trẻ có giai đoạn biếng ăn ngắn ngày do thay đổi tâm sinh lý hoặc môi trường sống. Ví dụ, trẻ đang học cách tự lập ăn uống có thể từ chối ăn để thể hiện cái tôi. Những trường hợp này thường cải thiện khi cha mẹ hiểu và điều chỉnh phù hợp.

Khi nào biếng ăn trở thành vấn đề y tế cần can thiệp

Nếu tình trạng biếng ăn kéo dài hơn 2 tuần và đi kèm các dấu hiệu như: sụt cân, da xanh xao, hay ốm vặt, táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài, chậm phát triển chiều cao và cân nặng, ba mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để đánh giá dinh dưỡng chuyên sâu. Lúc này, biếng ăn có thể là biểu hiện của rối loạn tiêu hóa, thiếu vi chất như kẽm, sắt, vitamin nhóm B hoặc bệnh lý mạn tính.

Trẻ cần đi khám khi biếng ăn kéo dài trên 2 tuần với các biểu hiện sụt cân, da xanh, hay rối loạn tiêu hóa

Hệ lụy nếu cha mẹ chủ quan hoặc xử lý sai cách

Nhiều phụ huynh có xu hướng ép ăn, kéo dài thời gian bữa ăn hoặc dùng thiết bị điện tử để “dụ” trẻ ăn. Những biện pháp này có thể khiến trẻ thêm áp lực, giảm hứng thú với việc ăn uống và gây ra các vấn đề tâm lý lâu dài. Nếu biếng ăn không được xử lý đúng, trẻ sẽ đối mặt với nguy cơ suy dinh dưỡng, kém phát triển và suy giảm hệ miễn dịch.

Nguyên nhân phổ biến gây biếng ăn ở trẻ kéo dài

Nguyên nhân sinh lý

• Trẻ đang mọc răng, bị đau nướu

• Giai đoạn phát triển mới: tập bò, tập đi, bắt đầu đi học

• Sau khi tiêm phòng hoặc ốm nhẹ

Những giai đoạn này khiến cơ thể trẻ thay đổi nhanh chóng, ảnh hưởng đến cảm giác thèm ăn và nhu cầu dinh dưỡng.

Nguyên nhân tâm lý

• Trẻ bị ép ăn, bị so sánh hoặc bị trách phạt trong bữa ăn

• Không khí bữa ăn căng thẳng, cha mẹ sốt ruột hoặc tranh cãi

• Trẻ bị xao nhãng bởi tivi, điện thoại

Thói quen xấu này có thể khiến trẻ coi việc ăn là một nhiệm vụ áp lực thay vì nhu cầu tự nhiên.

Nguyên nhân bệnh lý

• Thiếu vi chất như kẽm, sắt, vitamin A, B1, D

• Rối loạn tiêu hóa, táo bón, trào ngược

• Nhiễm giun, ký sinh trùng, viêm nhiễm đường hô hấp

Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, có tới 69% trẻ em dưới 5 tuổi tại Việt Nam bị thiếu kẽm ở mức độ nhẹ đến trung bình – đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây biếng ăn kéo dài.

Cách xử lý hiệu quả khi trẻ biếng ăn – Giải pháp cho ba mẹ

Thiết lập lại thói quen ăn uống và môi trường bữa ăn

• Cho trẻ ăn đúng giờ, tránh ăn vặt quá sát bữa chính

• Tắt TV, không dùng thiết bị điện tử khi ăn

• Ăn cùng gia đình để trẻ học theo hành vi tích cực

Tạo thói quen ăn uống lành mạnh, đa dạng thực đơn giúp trẻ hứng thú với bữa cơm

Cải thiện dinh dưỡng: đa dạng món, bổ sung vi chất

• Thay đổi cách chế biến món ăn để kích thích vị giác

• Kết hợp đủ 4 nhóm chất: tinh bột, đạm, chất béo, vitamin – khoáng chất

• Bổ sung các thực phẩm giàu vi chất như thịt, trứng, rau xanh, hạt, hải sản

Khi nào nên đưa trẻ đi khám dinh dưỡng

• Trẻ biếng ăn liên tục > 2 tuần, không cải thiện dù đã điều chỉnh

• Có biểu hiện chậm tăng cân, sụt cân, da xanh xao, kém linh hoạt

• Trẻ có dấu hiệu thiếu vi chất rõ rệt hoặc mắc bệnh mạn tính

Kết luận

Biếng ăn không phải lúc nào cũng là bệnh, nhưng nếu kéo dài và ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ, ba mẹ cần theo dõi sát và can thiệp đúng lúc. Việc hiểu đúng nguyên nhân, điều chỉnh cách chăm sóc, kết hợp bổ sung vi chất hợp lý sẽ giúp trẻ cải thiện cảm giác thèm ăn, tăng sức đề kháng và phát triển toàn diện hơn mỗi ngày.