Suy dinh dưỡng ở trẻ: 3 cấp độ đánh giá theo WHO

Suy dinh dưỡng ở trẻ kéo dài sẽ ảnh hưởng đến phát triển trí tuệ, miễn dịch và thể chất. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phân chia suy dinh dưỡng trẻ nhỏ thành 3 cấp độ, mỗi cấp phản ánh mức độ nguy hiểm khác nhau. Việc hiểu rõ từng cấp độ giúp cha mẹ chủ động phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.

3 Cấp độ đánh giá suy dinh dưỡng ở trẻ theo WHO

Suy dinh dưỡng ở trẻ là gì?

Suy dinh dưỡng là tình trạng cơ thể không nhận đủ năng lượng, protein và các vi chất cần thiết để duy trì các hoạt động sống, tăng trưởng và phát triển. Với trẻ nhỏ, suy dinh dưỡng không chỉ làm chậm quá trình phát triển thể chất mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến trí tuệ, hành vi và miễn dịch.

WHO định nghĩa suy dinh dưỡng trẻ em dựa trên ba chỉ số chính: Cân nặng theo tuổi; Chiều cao theo tuổi và Cân nặng theo chiều cao. Nếu các chỉ số này thấp hơn ngưỡng chuẩn so với nhóm tuổi và giới tính, trẻ có thể được xác định là đang ở trong tình trạng suy dinh dưỡng.

Suy dinh dưỡng làm chậm quá trình phát triển thể chất, ảnh hưởng tiêu cực đến trí tuệ, hành vi và miễn dịch

Nguyên nhân gây suy dinh dưỡng ở trẻ

Trước khi tìm hiểu phân loại suy dinh dưỡng theo WHO, cha mẹ cần nắm rõ những nguyên nhân thường gặp dẫn đến tình trạng này:

• Trẻ không được bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời.

• Chế độ ăn dặm thiếu khoa học, không đủ năng lượng và dưỡng chất cần thiết.

• Thực đơn đơn điệu, không hấp dẫn khiến trẻ biếng ăn, lười ăn.

• Trẻ thường xuyên mắc các bệnh nhiễm trùng như tiêu chảy, viêm phổi, gây suy giảm sức đề kháng.

• Tâm lý bị áp lực hoặc cưỡng ép khi ăn uống làm giảm khả năng thèm ăn và hấp thu dinh dưỡng.

• Cơ thể trẻ gặp vấn đề về hấp thu dưỡng chất do rối loạn tiêu hóa.

Đặc biệt, khi trẻ đã bước vào cấp độ 2 của suy dinh dưỡng, các dấu hiệu bắt đầu trở nên rõ ràng hơn như: giảm cân nhanh, cơ bắp nhão, bụng lép, lười vận động, kém linh hoạt, thường xuyên quấy khóc.

Nhận biết trẻ suy dinh dưỡng qua chỉ số tăng trưởng

Ngoài cách phân loại suy dinh dưỡng theo WHO, cha mẹ có thể theo dõi sự phát triển của trẻ thông qua cân nặng và chiều cao so với mốc chuẩn:

• Cân nặng theo tuổi: Trung bình trẻ sơ sinh nặng 2,5–3 kg, sau 5 tháng tăng gấp đôi và đến 12 tháng tăng gấp ba. ≥6 tuổi cân nặng đạt khoảng 20 kg – mức tăng khoảng 2 kg mỗi năm.

• Chiều cao theo tuổi: Sơ sinh thường dài khoảng 50 cm, đạt ~65 cm ở 6 tháng, ~75 cm ở 12 tháng. Từ 2–4 tuổi cao khoảng 85–100 cm, sau đó tăng khoảng 5 cm mỗi năm, đạt ~120 cm ở 8 tuổi.

Nếu trẻ có kích thước thấp hơn đáng kể so với chuẩn WHO, cần lưu ý có thể đang bị suy dinh dưỡng và cần theo dõi hỗ trợ.

Bảng chiều cao và cân nặng chuẩn theo WHO cho trẻ dưới 1 tuổi

Phân loại suy dinh dưỡng theo WHO

WHO (Tổ chức Y tế Thế giới) phân loại suy dinh dưỡng trẻ em thành 3 cấp độ dựa trên mức độ thiếu hụt cân nặng so với tiêu chuẩn theo độ tuổi:

1. Suy dinh dưỡng cấp độ 1 (Mức độ nhẹ)

Cân nặng đạt 70%–80% so với tiêu chuẩn WHO.

Trẻ vẫn có cảm giác thèm ăn, chưa xuất hiện rối loạn tiêu hóa.

Có thể nhận thấy mỡ dưới da mỏng, da dẻ xanh xao, kém tươi tắn.

2. Suy dinh dưỡng cấp độ 2 (Mức độ vừa)

Cân nặng chỉ còn 60%–70% so với chuẩn.

Thân hình trẻ gầy gò rõ rệt, không còn lớp mỡ dưới da.

Bụng, tay chân lép, lộ xương; trẻ hay mắc bệnh tiêu hóa, có dấu hiệu biếng ăn và kém linh hoạt.

3. Suy dinh dưỡng cấp độ 3 (Mức độ nặng)

Cân nặng dưới 60% so với chuẩn WHO.

Trẻ rơi vào tình trạng suy kiệt, xuất hiện các thể nặng như:

• Thể phù: phù nề do thiếu protein (Kwashiorkor).

• Thể teo đét: cơ thể chỉ còn da bọc xương (Marasmus).

• Thể phối hợp: kết hợp cả hai thể trên.

Trẻ mất cảm giác thèm ăn, li bì, có nguy cơ tử vong nếu không được điều trị cấp cứu.

Lưu ý khi điều trị suy dinh dưỡng ở trẻ

Dầu thực vật giúp hòa tan và hấp thu tốt các vitamin tan trong dầu (A, D, E, K)

Việc điều trị cần dựa trên mức độ suy dinh dưỡng, lứa tuổi và tình trạng sức khỏe tổng thể của trẻ. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng:

• Duy trì bú mẹ: Trẻ cần được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu và tiếp tục đến ít nhất 24 tháng tuổi.

• Ăn dặm đúng cách: Bắt đầu ăn dặm từ 6 tháng, đảm bảo thực đơn đủ chất, đa dạng, phù hợp với khả năng tiêu hóa của trẻ.

• Tăng cường thực phẩm giàu dinh dưỡng: Ưu tiên thực phẩm giàu protein, canxi, vitamin và khoáng chất – như thịt, cá, trứng, sữa, rau xanh, trái cây.

• Bổ sung dầu mỡ lành mạnh: Dầu thực vật giúp hòa tan và hấp thu tốt các vitamin tan trong dầu (A, D, E, K).

• Bổ sung vi chất nếu cần: Tùy theo tình trạng thực tế, bác sĩ có thể chỉ định bổ sung kẽm, vitamin D3, canxi, hoặc các vi chất khác hỗ trợ tăng trưởng.

Tổng kết

3 cấp độ suy dinh dưỡng của trẻ theo WHO không chỉ là con số thống kê mà là "lời cảnh báo sớm" giúp cha mẹ có những hành động thiết thực đúng lúc. Suy dinh dưỡng giai đoạn đầu có thể khắc phục hoàn toàn, nhưng nếu để muộn, những tổn thương về trí tuệ và thể chất sẽ theo trẻ suốt cuộc đời.

Cha mẹ hãy luôn nhớ, mỗi bữa ăn đầy đủ dinh dưỡng hôm nay chính là "khoản đầu tư" quý giá nhất cho IQ, chiều cao và sức khỏe của con trong tương lai.