Trẻ suy dinh dưỡng thấp còi: 6 dấu hiệu nhận biết sớm nhất

Theo thống kê của Bộ Y tế, có đến 24.6% trẻ em Việt Nam bị suy dinh dưỡng thấp còi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển về thể chất và trí tuệ. Suy dinh dưỡng thấp còi còn để lại hệ lụy lâu dài cho trí tuệ và sức khỏe của trẻ sau này. 

Vậy làm thế nào để bố mẹ phát hiện trẻ suy dinh dưỡng thấp còi từ sớm và can thiệp ngay lập tức? Hãy tìm hiểu trong bài viết này nhé.

Suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ để lại hệ lụy lâu dài cho trí tuệ và sức khỏe sau này

Suy dinh dưỡng thấp còi là gì?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), suy dinh dưỡng thấp còi là tình trạng trẻ có chiều cao theo tuổi thấp hơn -2 điểm Z-score so với chuẩn tăng trưởng WHO. Đây là hệ quả của việc thiếu dinh dưỡng mạn tính trong thời gian dài, thường bắt đầu ngay từ thời kỳ bào thai và những năm đầu đời.

6 Dấu hiệu nhận biết trẻ suy dinh dưỡng thấp còi

Chiều cao tăng rất chậm hoặc gần như không tăng

Nếu cha mẹ theo dõi biểu đồ tăng trưởng của trẻ và thấy chiều cao không tăng theo đúng chuẩn trong nhiều tháng liên tiếp, đây là dấu hiệu đáng báo động. Theo chuẩn WHO, trẻ 2 tuổi có chiều cao trung bình khoảng 87-88 cm. Nếu thấp hơn 85 cm và không có bệnh lý cụ thể, trẻ có nguy cơ cao bị thấp còi.

Bảng chiều cao cân nặng của trẻ từ 0-18 tuổi chuẩn WHO

Cân nặng không tương xứng với chiều cao

Nhiều trẻ vẫn có cân nặng gần mức trung bình nên cha mẹ dễ lầm tưởng là con phát triển bình thường. Tuy nhiên, nếu chiều cao thấp kèm theo cân nặng trung bình hoặc cao, tỷ lệ cân đối cơ thể sẽ bị sai lệch, đây là dấu hiệu của sự mất cân đối trong phát triển.

Biểu hiện mệt mỏi, ít năng động

Trẻ suy dinh dưỡng thấp còi thường kém năng lượng, hay mệt, không thích vận động hoặc chạy nhảy nhiều như các bạn đồng trang lứa.

Chậm mọc răng, chậm biết đi, chậm nói

Suy dinh dưỡng thể thấp còi ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ, bao gồm cả vận động và ngôn ngữ. Nếu trẻ sau 18 tháng vẫn chưa biết đi vững, hoặc 2 tuổi chưa nói rõ câu, cha mẹ cần đưa con đi kiểm tra phát triển.

Hệ miễn dịch kém, hay ốm vặt

Trẻ thấp còi thường bị thiếu hụt vi chất như kẽm, sắt, vitamin D - các chất cần thiết cho hệ miễn dịch. Hệ quả là trẻ hay ốm, đặc biệt là nhiễm khuẩn hô hấp, tiêu hóa, phải dùng kháng sinh thường xuyên.

Trẻ thấp còi thường bị thiếu hụt vi chất, hệ miễn dịch suy giảm khiến trẻ dễ mắc bệnh

Tóc thưa, rụng tóc và da xanh xao

Một số biểu hiện điển hình ở trẻ thiếu vi chất nghiêm trọng là tóc thưa, dễ rụng ở vùng gáy, da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt là dấu hiệu của thiếu máu do thiếu sắt, kẽm hoặc protein.

Nguyên nhân gây suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ

Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ nhỏ bị suy dinh dưỡng thấp còi, trong đó phổ biến nhất gồm:

• Chế độ ăn thiếu đa dạng, thiếu các vi chất thiết yếu như kẽm, sắt, canxi, vitamin D, A.

• Bé kén ăn, biếng ăn kéo dài, khiến cơ thể không hấp thu đủ dinh dưỡng trong thời gian dài.

• Trẻ sinh non, nhẹ cân, hoặc mẹ thiếu dinh dưỡng khi mang thai, ảnh hưởng đến sự phát triển sớm của trẻ.

• Nhiễm khuẩn tái đi tái lại, đặc biệt là tiêu chảy hoặc viêm phổi khiến trẻ ăn kém và hấp thu kém.

• Thiếu tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, dẫn đến thiếu vitamin D - yếu tố quan trọng giúp xương phát triển.

Bé biếng ăn khiến cơ thể không hấp thu đủ dinh dưỡng trong thời gian dài

Hậu quả nghiêm trọng nếu không can thiệp sớm

Suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời có thể dẫn đến:

• Chậm phát triển chiều cao vĩnh viễn: Sau 2 tuổi, tốc độ phát triển chiều cao của trẻ giảm rõ rệt. Nếu không cải thiện kịp thời, chiều cao khi trưởng thành sẽ bị ảnh hưởng.

• Giảm khả năng học tập và tương tác xã hội: Một nghiên cứu tổng quan trên The Journal of Nutrition chỉ rõ: trẻ suy dinh dưỡng nặng trong những năm đầu đời thường có IQ thấp hơn từ 10–15 điểm và gặp khó khăn trong học tập cũng như tương tác xã hội. 

• Tăng nguy cơ mắc bệnh mạn tính: Các nghiên cứu cho thấy trẻ thấp còi có nguy cơ cao hơn mắc các bệnh chuyển hóa khi trưởng thành như béo phì, tiểu đường type 2 và bệnh tim mạch.

Khi nào cha mẹ nên đưa trẻ đi khám?

Việc đưa trẻ đi khám dinh dưỡng càng sớm sẽ giúp can thiệp kịp thời, tránh để lại hậu quả lâu dài. Cha mẹ nên đưa trẻ đi khám dinh dưỡng nếu có các dấu hiệu sau:

• Trẻ dưới 2 tuổi không đạt chuẩn chiều cao trung bình theo tháng tuổi.

• Trẻ chậm tăng cân, kén ăn, hay ốm vặt.

• Nghi ngờ trẻ thiếu vi chất, đặc biệt là sắt, kẽm, vitamin D.

Việc khám và đánh giá tình trạng dinh dưỡng của trẻ nên được thực hiện định kỳ tại các cơ

sở y tế có chuyên khoa dinh dưỡng, nơi có đủ công cụ đo lường và đánh giá theo chuẩn quốc tế.

Kết luận

Phát hiện sớm suy dinh dưỡng thấp còi là điều vô cùng quan trọng, giúp trẻ có cơ hội phát triển toàn diện về thể chất và trí tuệ. Cha mẹ không nên đợi đến khi con “thấp hơn hẳn bạn bè” mới đi kiểm tra.