Suy dinh dưỡng ở trẻ: 3 nguyên nhân chính và cách khắc phục
- Thanh Phương
- 15 thg 8
- 5 phút đọc
Suy dinh dưỡng ở trẻ em vẫn là vấn đề nghiêm trọng tại Việt Nam và nhiều quốc gia đang phát triển. Trong đó, nguyên nhân gốc rễ thường đến từ chế độ ăn thiếu vi chất, bệnh lý kéo dài hoặc môi trường sống kém an toàn. Hiểu rõ 3 nguyên nhân chính gây suy dinh dưỡng sẽ giúp cha mẹ chủ động phòng ngừa và cải thiện sức khỏe cho con hiệu quả hơn.
Dấu hiệu nhận biết suy dinh dưỡng ở trẻ em
Suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ không chỉ thể hiện qua thể trạng gầy yếu mà còn tiềm ẩn nhiều dấu hiệu âm thầm khác. Việc phát hiện sớm giúp cha mẹ có kế hoạch chăm sóc và can thiệp dinh dưỡng đúng lúc, hạn chế hậu quả về thể chất lẫn trí tuệ.
Biểu hiện về thể chất
Trẻ nhẹ cân, thấp chiều cao hơn so với chuẩn độ tuổi: Đây là dấu hiệu dễ nhận biết nhất trẻ suy dinh dưỡng, phản ánh tình trạng thiếu hụt năng lượng kéo dài.
Da xanh xao, tóc thưa và dễ gãy: Tóc mất sắc tố, thô ráp có thể là dấu hiệu thiếu protein. Da nhợt nhạt, khô nẻ thường gặp ở trẻ thiếu vi chất như vitamin A, sắt, kẽm.
Biểu hiện về hành vi và phát triển của trẻ
Biếng ăn, kén ăn kéo dài: Trẻ có thể ăn rất ít, chậm lớn dù được chăm sóc tốt. Đây là một trong những nguyên nhân khiến tình trạng trẻ suy dinh dưỡng nghiêm trọng hơn.
Chậm phát triển vận động và nhận thức: Trẻ chậm biết lẫy, bò, đi, nói… hoặc khả năng tương tác kém hơn bạn cùng tuổi.
Dễ mắc bệnh, thời gian phục hồi lâu: Hệ miễn dịch suy yếu khiến trẻ hay ốm vặt, đặc biệt là các bệnh về đường hô hấp và tiêu hóa.
Theo số liệu của VietnamPlus (thuộc VNA) trích dẫn từ khảo sát dinh dưỡng quốc gia năm 2023, tỉ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng thể thấp còi ở Việt Nam là khoảng 18%, đặc biệt cao ở vùng trung du, miền núi phía Bắc và Tây Nguyên, lên tới khoảng 30%.
3 Nguyên nhân chính gây suy dinh dưỡng ở trẻ em
Suy dinh dưỡng không phải lúc nào cũng bắt nguồn từ thiếu ăn. Trên thực tế, nhiều trẻ vẫn ăn đủ bữa nhưng vẫn bị thiếu dinh dưỡng do những nguyên nhân sâu xa sau đây:
Chế độ ăn không cân đối, thiếu vi chất dinh dưỡng
Nhiều bữa ăn của trẻ tuy đủ năng lượng nhưng lại thiếu vi chất quan trọng như kẽm, sắt, vitamin A, D, B6... dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng tiềm ẩn. Trẻ ăn nhiều tinh bột, đồ ngọt nhưng ít đạm, rau củ, dẫn đến hấp thu kém và hệ miễn dịch suy giảm.
Một nghiên cứu đăng trên The Lancet cho thấy, thiếu vi chất là nguyên nhân tiềm ẩn gây suy dinh dưỡng ở 45% trẻ em toàn cầu.
Ba mẹ có thể tham khảo bảng vi chất nên bổ sung cho trẻ suy dinh dưỡng sau:
Vi chất | Thực phẩm giàu | Liều lượng/ngày |
Sắt | Thịt đỏ, gan, rau chân vịt | 7-10mg |
Kẽm | Thịt bò, hàu, trứng, hạt bí, đậu | 3-5mg |
Vitamin A | Cà rốt, khoai lang, bí đỏ, gan | 300-400mcg |
Vitamin D | Cá hồi, trứng, nấm | 400-600 IU |
Canxi | Sữa, cá nhỏ, rau xanh | 500-800mg |
*Bảng chỉ có tính chất tham khảo. Tùy tình trạng mỗi bé sẽ có nhu cầu bổ sung khác nhau, ba mẹ nên tham vấn chuyên gia dinh dưỡng.
Rối loạn tiêu hóa, nhiễm khuẩn đường ruột kéo dài
Các bệnh như tiêu chảy, giun sán, viêm ruột… khiến cơ thể trẻ không hấp thu được chất dinh dưỡng, dẫn đến thiếu hụt kéo dài. Trẻ cũng có xu hướng ăn kém hơn sau mỗi đợt bệnh, tạo thành vòng xoắn suy dinh dưỡng - ốm yếu - lại càng suy hơn.
Để phòng ngừa nguy cơ nhiễm khuẩn ở trẻ, cha mẹ cần lưu ý bảo vệ trẻ theo các nguyên tắc hàng ngày sau::
Rửa tay: 3 thời điểm quan trọng (trước ăn, sau vệ sinh, về nhà...)
Nước sạch: Đun sôi để nguội, không uống nước sống
Thực phẩm: Nấu chín, ăn nóng, bảo quản lạnh đúng cách
Vệ sinh: Rửa sạch rau củ, khử trùng đồ chơi hàng tuần
Thiếu kiến thức chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ nhỏ
Từ sai lầm trong cách cho ăn (ép ăn, cho ăn quá muộn, hoặc ăn dặm không đúng giai đoạn) đến việc lạm dụng sữa thay vì thực phẩm tươi đều có thể khiến trẻ bị thiếu hụt dinh dưỡng.
Ngoài ra, môi trường sống thiếu vệ sinh, không đảm bảo nước sạch cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh và suy dinh dưỡng ở trẻ.
Lưu ý Nguyên tắc vàng cho trẻ ăn:
Không ép ăn: Tôn trọng cảm giác no/đói tự nhiên
Ăn đúng giờ: 3 bữa chính + 2 bữa phụ, cách nhau 2-3h
Môi trường vui vẻ: Không TV, điện thoại khi ăn
Kiên nhẫn: Thử 1 thức ăn mới 10-15 lần mới quen
Hậu quả của suy dinh dưỡng ở trẻ em
Suy dinh dưỡng kéo dài không chỉ làm trẻ chậm phát triển thể chất mà còn ảnh hưởng nặng nề đến trí tuệ và tương lai của trẻ.
Ảnh hưởng đến tăng trưởng chiều cao và cân nặng: Trẻ thấp bé, nhẹ cân hơn so với bạn cùng tuổi, dễ bị mặc cảm, tự ti trong học tập và giao tiếp.
Giảm khả năng học tập, phát triển nhận thức kém: Trẻ bị suy dinh dưỡng trong những năm đầu đời có thể gặp vấn đề về khả năng tiếp thu và khó khăn trong học tập do não bộ không được cung cấp đầy đủ dưỡng chất để phát triển tối ưu.
Tăng nguy cơ mắc bệnh mạn tính khi trưởng thành: Người từng bị suy dinh dưỡng sớm có nguy cơ cao mắc các bệnh như tiểu đường type 2, tim mạch, tăng huyết áp.
Kết luận
Suy dinh dưỡng ở trẻ em là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và cải thiện nếu cha mẹ sớm nhận biết dấu hiệu, hiểu rõ nguyên nhân và có giải pháp đúng cách.
Việc can thiệp kịp thời không chỉ giúp trẻ phục hồi sức khỏe mà còn bảo vệ tương lai học tập và phát triển trí tuệ của con. Hãy chủ động tham khảo ý kiến bác sĩ dinh dưỡng nếu nghi ngờ con có biểu hiện suy dinh dưỡng để can thiệp kịp thời.
Bình luận